ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΛΛΙΦΡΟΝΑΣ
(1800-1887)
Ελαιογραφία του Δ. Βογιαζή (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΛΛΙΦΡΟΝΑΣ
ΚΑΘΙΕΡΩΣΕ ΤΟΝ 1ο ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΗΣ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ
Έρευνα από τη Νότα Κυμοθόη
Ο Δημήτριος Καλλιφρονάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1800 , έναν χρόνο πριν ξεσπάσει η μεγάλη ελληνική επανάσταση. Η Αθήνα βρισκόταν κάτω από τον οθωμανικό ζυγό. Ήταν γιος του Δημογέροντα Νίκου Καλλιφρονά. Μιας μεγάλης οικογένειας, που καλλιεργούσε αμπέλια στην περιοχή της Αττικής εκείνη την εποχή. Οι αμπελώνες τους ήταν εκεί οπού σήμερα απλώνεται η Κυψέλη και αρχίζει το Γαλάτσι και το Γκύζη. Το κρασί τους άνοιξε δρόμους καλών σχέσεων με όλες τις επίσημες αρχές εκείνης της εποχής.
Βρίσκουμε το νεαρό Δημήτριο να υπηρετεί στον τακτικό στρατό του Συνταγματάρχη Κάρολου Φαβιέρου.
Ο Κάρολος Φαβιέρος 1782-1855 (Charles Nicolas Fabvier) ήταν Γάλλος φιλέλληνας και είχε τιμηθεί με τον Ταξιάρχη της Λεγεώνας της Τιμής και είχε πάρει τον τίτλο του Βαρόνου. Ενώ είχε πολεμήσει για το Ναπολέοντα τον είχαν αποτάξει στην Αγγλία με την παλινόρθωση των Βουρβόνων. Το 1823 ήρθε στην Ελλάδα με το ψευδώνυμο De Borel κι επέστρεψε στην Αγγλία όπου συγκέντρωσε εθελοντές πολεμιστές κι ήρθε το 1825 πάλι αναλαμβάνοντας τη διοίκηση του 4ου Τακτικού Στρατού στο Ναύπλιο. Εκεί λοιπόν μαζί του υπηρετούσε κι ο Δημήτριος Καλλιφρονάς.
Η μάχη στο Χαϊδάρι, Γ. Καραϊσκάκης
Στο πλευρό του λοιπόν στη μάχη στο Χαϊδάρι το 1826 και στην Ακρόπολη στις 30 Νοεμβρίου 1826 ενισχύουν με πολεμοφόδια τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, Γκούρα, Μαυροβουνιώτη και Κριεζώτη που είχαν μόνο λίγο ψωμί. Ο Κάρολος Φαβιέρος είχε αποκτήσει μεγάλη δύναμη και διαφώνησε με τον Καποδίστρια κι έφυγε από την Ελλάδα, αλλά διατήρησε τις φιλίες του με τον Δημήτριο Καλλιφρονά. Αλλά ο Δημήτριος Καλλιφρονάς είχε το νου του στην απελευθέρωση της πατρίδας από τον οθωμανικό ζυγό κι απ΄όλη την μεγάλη επίδραση που ασκούσαν οι ξένες δυνάμεις στον τόπο μέσα από ανθρώπους της επιρροής τους.
Η επανάσταση είχε ξεκινήσει το 1821 στην Πελοπόννησο και το 1822 στην Αθήνα έγιναν οι πρώτες Δημοτικές εκλογές Δημογερόντων, σύμφωνα με το οθωμανικό διοικητικό σύστημα που επικρατούσε ακόμα. Ο θεσμός των Δημογερόντων καταργήθηκε από την Αθήνα το 1835.
Οι πρώτοι Δημογέροντες* που εκλέχτηκαν από τον λαό και υπό ελληνική διοίκηση ήταν οι παρακάτω:
1822
Συμεών, ηγούμενος Σπυριδωνίτη
Στάμος Σεραφείμ
Μιχαήλ Βουζίκης
Σπυρίδων Πατούσας
1825
Νικόλαος Ζαχαρίτζας
Ν. Καρόρης
Στ. Βλάχος
Στάμος Σεραφείμ
1829
Σπυρίδων Πατούσας
Σπυρίδων Μπενιζέλος
Στέφανος Φιλιππίδης
1831
Ανάργυρος Πετράκης
Άγγελος Γέροντας
Νικόλαος Ζαχαρίτζας
Μιχαήλ Βουζίκης
1833
Μ. Τουρναβίτης
Στ. Βλάχος
Σπυρίδων Πατούσας
1835
Γιαννακός Βλάχος
Μιχαήλ Βουζίκης
Γ. Μεταξάς
*ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΕΣ=Έλληνες φοροεισρπάκτορες, συνεργάτες και σύμμαχοι των Τούρκων σε κάθε χωριό, κωμόπολη και πόλη της εποχής της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Συνήθως ήταν κληρικοί, ιερείς και μοναχοί ορθόδοξοι για να έχουν τα προνόμιά τους και συγκέντρωναν όλα τα αγαθά και πλούτη των ορθοδόξων χριστιανών της ενορίας τους. Από αυτά ένα μέρος έδιναν στο Σουλτάνο και ένα μέρος κρατούσαν για τον εαυτό τους. Ο σκλαβωμένος ελληνικός λαός τους έλεγε "κοτζαμπάσηδες". Ήταν οι "προεστοί"= επίσημοι Έλληνες σε χωριά, πόλεις και κωμοπόλεις που συναναστρέφονταν με τον Πασά, τον Μπέη, τον Σουλτάνο και τα οθωμανικά τάγματα που είχαν για προστασία τους. 'Ηταν ο φόβος και ο τρόμος των σκλαβωμένων Ελλήνων κι ήταν άνθρωποι της ορθοδοξίας απ΄όλες τις περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Πλούτιζαν κι αποκτούσαν μεγάλη περιουσία από το "χαράτσι" που πλήρωναν οι χριστιανοί Έλληνες υπόδουλοι στον οθωμανικό ζυγό και μετά το θάνατο των χριστιανών η περιουσία τους αναγκαστικά ερχόταν στα δικά τους χέρια.
Δεν συμπάθησαν ποτέ την εξέγερση και τις εξεγέρσεις του σκλαβωμένου ελληνικού λαού και γιαυτό και ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Ε΄ είχε δώσει εντολή να μη ξεσηκωθούν και να μη λάβουν μέρος στην επανάσταση που ετοίμαζαν οι ορκισμένοι επαναστάτες στην Φιλική Εταιρεία. Έτσι βλέπουμε να ξεσπάει πρώτα η επανάσταση στην Κάρυστο από τον Ηλία Μαυρομιχάλη (γιο του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη) που ήρθε σε σύγκρουση μαζί τους και σφάχτηκε από τον Ομέρ Μπέη της Καρύστου. Στη συνέχεια ο θυμωμένος πατέρας του, καυγάδισε με τους Δημογέροντες "κοτζαμπάσηδες" και προεστούς της Καλαμάτας και μετά από μεγάλη πολιορκία την κατέλαβε!..
Οι Δημογέροντες, όταν κινδύνευαν συνεργάζονταν πάντα με τους δυνατούς. Ελάχιστοι από αυτούς ήταν Έλληνες Πατριώτες εκείνη την σκλαβωμένη εποχή στον οθωμανικό ζυγό. Τους Έλληνες τους αποκαλούσα ραγιάδες, δηλαδή σκλάβους και ήταν υποχρεωμένοι να ζουν σε κονάκια (απομακρυσμένα σπιτάκια) και να δουλεύουν στα κτήματα και κοπάδια αιγοπροβάτων, που είχαν οι Δημογέροντες για λογαριασμό των Τούρκων. Οι ραγιάδες πλήρωναν τον κεφαλικό φόρο "χαράτσι" στους Δημογέροντες και φόρο αίματος (έδιναν τις ομορφότερες κόρες τους στα χαρέμια και τους γιους τους στο στράτευμα του οθωμανικού στρατού)=παιδομάζωμα. Αυτός ο φόρος αίματος καταργήθηκε το 1632.
Έτσι βρέθηκαν οι περιουσίες των σκλαβωμένων Ελλήνων στα χέρια των Δημογερόντων ιερέων που ήταν σε Μοναστήρια, εκκλησίες και αποτέλεσαν περιουσία τους κι αργότερα, αντί να γίνουν ΣΧΟΛΕΙΑ, ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ, ΓΕΡΟΚΟΜΕΙΑ, ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΙΑ και ιδρύματα που θα έπρεπε να υπηρετούν τους ελεύθερους Έλληνες, έγιναν "δυστυχώς" ΠΡΟΝΟΜΙΑ και ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΑ ΜΙΣΘΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ για όλους τους ορθοδόξους κληρικούς στην ελεύθερη (?) χώρα Ελλάδα.
Εδώ έχουμε ένα θέμα. Διότι το Πατριαρχείο βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη κι αποτελεί την Γενική Διεύθυνση των ορθοδόξων εκκλησιών της ελληνικής επικράτειας, που ανήκουν σε έδαφος ΕΛΛΉΝΩΝ, αλλά οικονομικά και διοικητικά ανήκουν και υπάγονται σε έδαφος που ανήκει οικονομικά και διοικητικά στην Τουρκία σήμερα. Το άλλο Πατριαρχείο βρίσκεται στο Ισραήλ και οικονομικά αλλά και διοικητικά ανήκει σε εκείνη τη χώρα, αλλά διαχειρίζεται περιουσίες που είναι σε έδαφος ΕΛΛΗΝΩΝ στην χώρα Ελλάδα.
Δηλαδή πληρώνουμε ακόμα "χαράτσια" στους Τούρκους και στο Ισραήλ, για να διατηρούμε τις ελληνικές ορθόδοξες εκκλησίες με Δημόσιους Υπαλλήλους Έλληνες Ιερείς και όχι μόνον(πληρώνει το ελληνικό Δημόσιο και τους Μουφτήδες της Θράκης", που μισούν θανάσιμα το ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ κι όλους τους επιστήμονες που διδάσκουν ελληνική φιλοσοφία.
Στην Αθήνα το 1835 καταργείται ο θεσμός των Δημογερόντων και επανέρχεται ο θεσμός Δήμαρχος. Έτσι έχουμε Δημάρχους με θητεία ενός έτους και εκλέγονται με τη σειρά:
Ανάργυρος Πετράκης* : Από 5 Μαΐου 1836-25 Ιανουαρίου 1837
Άγγελος Γέροντας: Aπό 26 Ιανουαρίου 1837 -10 Ιουνίου 1837 και
Δημήτριος Καλλιφρονάς: 11 Ιουνίου 1837-7 Ιουλίου 1837
(2η θητεία) Άγγελος Γέροντας: 6 Ιουλίου 1840- 5 Σεπτεμβρίου 1840 και
(2η θητεία) Δημήτριος Καλλιφρονάς: 6 Σεπτεμβρίου 1840-15 Μαρτίου 1841
Ο Δημήτριος Καλλιφρονάς όμως το 1835 είχε εκλεγεί Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου. Είναι ένας από τους πρωτεργάτες της θεμελίωσης του συστήματος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης κι από τη φύση του επαναστάτης ερχόταν συνεχώς σε σύγκρουση για το καλό του τόπου του. ΔΕΝ ΗΘΕΛΕ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΕΣ!..
*ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΠΕΤΡΑΚΗΣ: Καταγόταν από τη Δημητσάνα και ήταν γιος της μεγάλης οικογένειας των Δημογερόντων της περιοχής των οποίων οι περισσότεροι γιοι είχαν στη δικαιοδοσία τους μοναστήρια κι εκκλησιές, λόγω των χαρατσιών που εισέπραταν για λογαριασμό του Σουλτάνου. Ο συγκεκριμένος την εποχή του 1821 σπούδαζε γιατρός στο εξωτερικό και από τους ιερείς και κληρικούς της εποχής του εκλέχτηκε Δήμαρχος Αθήνας το 1835-1836, 1836-1837 και 1841-1843 . Είχε εκλεγεί το 1862 πληρεξούσιος της Αθήνας στη Β΄Εθνοσυνέλευση αναλαμβάνοντας Υπουργός Δικαιοσύνης το 1865 και Ναυτικών το 1879. Ο Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του, χαρακτηρίζει τον Ανάργυρο Πετράκη μεγάλο προδότη, για την προσπάθεια που έκανε μαζί με τους ιερείς και μοναχούς ώστε να εμποδίσουν να χτυπήσουν οι καμπάνες στις εκκλησιές και στα μοναστήρια, ώστε να μην ειδοποιηθεί ο λαός για την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843.
Απόκτησε 4 παιδιά: Τον Περικλή Πετράκη που έγινε Υπουργός, την Πηνελόπη Πετράκη που παντρεύτηκε τον Δημήτριο Μιαούλη, την Αικατερίνη Πετράκη που παντρεύτηκε τον Ιωάννη Κριεζή και την Ασπασία Πετράκη που παντρεύτηκε με τον Ιάκωβο Αργυρόπουλο (εγγόνι του ήταν ο ναύαρχος Περικλής Αργυρόπουλος και δισεγγονή του η Ασπασία Μάνου που παντρεύτηκε τον βασιλιά της Ελλάδας Αλέξανδρο).
Αναγκάστηκε μετά από τις πιέσεις του Δημητρίου Καλλιφρονά να διαθέσει μέρος από τα χαράτσια που είχε εισπράξει η οικογένειά του, για να γίνουν κοινοφελή έργα στην Αθήνα. Όπως: Δρόμοι, το νοσοκομείο Αθηνών που είναι το σημερινό κτήριο που στεγάζεται το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθήνας και το Πανεπιστήμιο της Φιλοσοφικής (οδός Ακαδημίας 55), η βιβλιοθήκη Αθηνών και θεμελίωσε το μητροπολιτικό ναό της Αθήνας, το σχολείο στην Πλάκα αλλά στα γεγονότα του Σεπτεμβρίου 1843 παραιτήθηκε για να επιστρέψει πάλι αργότερα. Στεγάζεται σήμερα η γνωστή Μονή Πετράκη πίσω από το νοσοκομείο του Ευαγγελισμού, σε κτήματα που ήταν καλλιεργήσιμες εκτάσεις και τα διαχειρίζεται ακόμα η ορθόδοξη εκκλησία.
Τους Δημογέροντες που έγιναν Δήμαρχοι στη συνέχεια αλλά και ανέλαβαν εξέχουσες θέσεις στην Ελλάδα με το ένα πόδι στην Τουρκία+παλάτι+Ισραήλ και το άλλο στην Ελλάδα να είναι αντίθετοι με κάθε ελληνικό στοιχείο που αφορούσε την ελληνική φιλοσοφία, τους κατηγορούσε και ο Καποδίστριας, αποκαλώντας τους Τούρκους που έχουν ελληνικά ονόματα.
Ο Κουντουριώτης τους αποκαλούσε "τουρκοπροεστούς" και τα λαϊκά στρώματα "τουρκοκοτζαμπάσηδες" και "κοράκια". Υπάρχει και το γνωστό τραγούδι :
«Ένα κοράκι ξέβγαινε, μέσα από τον Άδη
Σύρει και εις τα νύχια του ανθρώπινο κεφάλι
Κι’ ώρας ώρας το ρώταγε, κι’ ώρας ώρας του λέει:
Κεφάλι κακοκέφαλο, κακού καιρού γραμμένο
Τι έκαμες στα νιάτα σου κι’ είσαι κριματισμένο;
Μην ήσουν πρώτος στο χωριό και μοίραζες τα χρέη;
Έριχνες πλούσιους εκατό και στους φτωχούς διακόσια
Και μια χήρα με παιδιά τους ρίχνεις πεντακόσια.»
Αλλά κι αργότερα πέρασε ως τις ημέρες των σύγχρονων πολέμων, όταν ήταν η ίδια παρέα που έδιωχνε τον Άρη Βελουχιώτη και τους αριστερούς επαναστάτες αλλά και τα όσα είχαν σχέση με την εργατιά και τα γεγονότα του ελληνικού εμφυλίου μετά το β΄παγκόσμιο πόλεμο
"Μαύρα κοράκια με νύχια γαμψά πέσαν επάνω στην αγροτιά/ Άγρια σκούζουν για αίμα διψούν, το Δημητρό στην κρεμάλα να δουν..."
Έτσι λοιπόν η πρώτη σύγκρουση του Δημητρίου Καλλιφρονά, ήταν με την κεντρική εξουσία των Δημογερόντων και της συνεργασίας τους με το Σουλτάνο (η Κωνσταντινούπολη ήταν σκλαβωμένη κι εκεί ήταν ο ελληνικό πατριαρχείο των ορθοδόξων εκκλησιών της Ελλάδας που συνεργαζόταν μαζί του) και ήρθε σε σύγκρουση και με το παλάτι (που συνεργαζόταν με τους εκπροσώπους Δημογέροντες προεστούς που κρατούσαν τα έσοδα των εκκλησιών στα εκκλησιαστικά συμβούλια). Αυτό τον έφερε σε σύγκρουση και με την ορθόδοξη εκκλησία που είχε εισχωρήσει μέσα στο παλάτι και συνεργαζόταν με τους Βαυαρούς και τον Όθωνα.
Οι επαναστάτες Έλληνες και πρωτεργάτες της Φιλικής Εταιρίας ήθελαν μια Ανεξάρτητη Ελλάδα και Οικονομικά Ενωμένη και Δυνατή κι όχι να την απομυζούν οι Δημογέροντες έμπαιναν σε θέσεις Δημάρχων και γίνονταν τα νέα αφεντικά, δίνοντας τα χαράτσια στον Όθωνα που αντικατέστησε τον Σουλτάνο...
Έτσι, ο Δημήτριος Καλλιφρονάς, συγκρούστηκε με: Γιαννακό Βλάχο, Μιχαήλ Βουζίκη και Γ. Μεταξά το 1835 την παραμονή της 25ης Μαρτίου. Είχε οργανώσει μυστικό εορτασμό σε συνεννόηση με τους Οπλαρχηγούς και Πρωτεργάτες του 1821 και τους φιλέλληνες που υπηρετούσαν στον τακτικό ελληνικό στρατό που ήταν στην Αθήνα. Το παλάτι και οι υποστηρικτές του της κεντρικής εξουσίας, που ήταν με το μέρος του Βαυαρός Όθωνα, ήρθε σε ρήξη μαζί του, γιατί το βράδυ της 24ης Μαρτίου 1835 ακούστηκαν 21 κανονιοβολισμοί συμβολικά για το 1821. Την άλλη ημέρα 25 Μαρτίου οι όσοι ήταν μαζί του σύμφωνοι πήγαν στον ιερό ναό της Αγίας Ειρήνης στην οδό Αιόλου και ψάλθηκε επίσημο μνημόσυνο για τη μνήμη των ηρωικώς πεσόντων. Ο βασιλιάς Όθωνας ήρθε κι αυτός συνοδευόμενος με τους φίλους κι αντιπάλους του Δημήτρη Καλλιφρονά. ΄Διαφώνησε μαζί τους γιατί κουβάλησαν τον Όθωνα ντυμένο με την ελληνική εθνική στολή των Ελλήνων, την οποία έλεγε πως είναι τιμή να την φοράνε μόνον όσοι είναι Έλληνες κι από τότε δεν σταμάτησε να μάχεται ώστε να φύγει από το παλάτι ο Όθωνας και τα κατάφερε το 1862. Ήταν φανατικός της εθνικής ενδυμασίας την οποία φορούσε έως το θάνατό του.
Το βράδυ της ημέρας της 25ης Μαρτίου 1835 άντρες ντυμένοι με την εθνική ελληνική ενδυμασία, γυναίκες ντυμένες με τις παραδοσιακές ελληνικές ενδυμασίες και παιδιά το ίδιο ντυμένα κι αυτά παραδοσιακά, κρατώντας φαναράκια αναμμένα ανέβαιναν το λόφο του Λυκαβηττού. Σχημάτισαν το ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ και ακούστηκαν πάλι 21 κανονιοβολισμοί, προς απορία κι ανησυχία της κεντρικής εξουσίας που ήταν ο Όθωνας και οι άλλοι Δήμαρχοι. Απαίτησε στο Δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας να καθιερωθεί ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου και να τιμάνε τους νεκρούς με αυτόν τον τρόπο.
Διετέλεσε Πρώτος Αττικάρχης και επανειλημμένα Πρόεδρος κι Αντιπρόεδρος της Βουλής.
Διετέλεσε Υπουργός Παιδείας και Ναυτικών σε διάφορες Κυβερνήσεις.
Τον θεωρούσαν επαναστάτη, γιατί δεν ήθελε να υπάρχει ξενικός ζυγός στην διακυβέρνηση της Ελλάδας μετά από το 1821.
Ήταν ένας από τους πρωτεργάτες των Σεπτεμβριανών του 1843 και όλων των επαναστατικών κινημάτων και των γεγονότων του 1862 που κατέληξαν να κάνουν έξωση στον Όθωνα.
Τον κατηγόρησαν οι αντίπαλοί του, πως είχε πελατεία οργανωμένες ομάδες παραβατών, δηλαδή επαναστατών εκείνης της εποχής κατά του ξενικού ζυγού. Προς τιμήν του έχει δοθεί στην Αθήνα ονομασία σε δρόμους "οδός Καλλιφρονά" κυρίως στην Κυψέλη, Πατήσια και κοντά στο Πεδίο του Άρεως.(εκεί όπυ ήταν και τα αμπελοχώραφα της οικογένειάς του).
Αλλά όλα είχαν πάρει το δρόμο τους και με την πολιορκία της Ακρόπολης η Αθήνα άλλαξε καθώς ήταν σημαντική για την εξέλιξη της ιστορίας των Ελλήνων...
(ευχαριστώ όλους όσους έχουν εργαστεί για την ιστορία της αγαπημένης μου πατρίδας. Με την Ελλάδα στην καρδιά, όλες κι όλοι όσοι αγαπάμε τον τόπο μας, ας τον ελευθερώσουμε απ΄ότι τον σκιάζει...)
φωτογραφία από τη Νότα Κυμοθόη
φωτογραφία από τη Νότα Κυμοθόη
